Güneş Sisteminin En Büyük Uyduları
Güneş sisteminin en büyük doğal ayı Jüpiter’in Ganymede uydusudur. Tam 5,262 kilometre çapında.
Ay, bir gezegenin yörüngesinde dönen doğal bir nesnedir. Bir gezegenin doğal bir uydusudur. Bazı güçlü teoriler olmasına rağmen güneş sisteminde yer alan uyduların ya da ayların tam olarak nasıl oluştuğu bilinmemektedir. Teleskobun icadına kadar sadece Dünya’nın doğal bir uydusu olduğu savunuluyordu. Teleskobun icadından sonra diğer aylar keşfedildi . Merkür ve Venüs gezegeni hariç diğer gezegenlerin en az bir veya birden fazla uydusu olduğu tespit edildi. Jüpiter ise en fazla doğal uyduya sahip gezendir. Yörüngesinde tam 67 doğal uydu bulunmaktadır. Bunlardan en çok bilinen Galile’nin keşfettiği 4 uydudur. Hatta Galilei’nin uyduları olarak adlandırılır. Herhangi bir dürbünle bile Jüpiteri ve 4 uydusunu görmek mümkündür.
Teknolojik gelişmeler diğer gezegenlerin uydularını keşfetmemizi hatta yüksek çözünürlükte fotoğraflamamıza olanak tanımıştır. Şimdi Güneş sisteminin en büyük uydularına bir göz atalım.
Ganymede
Ganymede bugüne kadar keşfedilmiş en büyük aydır.
5,262 kilometre çapa sahip olan bu uydu Jüpiter gezegeni etrafında yörüngededir. Büyüklüğü karşılaştırmak gerekirse, Merkür gezegeninden daha büyük, gezegenliği tartışılan Plüton’a göre de oldukça büyüktür. Eğer bir gezegenin değilde güneşin etrafında tek başına yörüngede olsaydı kolaylıkla bir gezegen olarak sınıflandırılabilirdi. Ancak onun talihsizliği ki Jüpiter gibi dev bir gezegenin yörüngesine kapılıp gitmiş. Ganymede uydusu diğer aylardan ziyade kendi manyetik alanına sahip bir uydudur.
Onun keşfi İtalyan bir Astronom olan Galileo Galilei tarafından 7 Ocak 1910’da yapıldı. Adı Yunan mitolojisinde prens kelimesinden türeyen Ganymede, iki farklı arazi yapısına sahiptir. Atmosferinde dağınık halde dolaşan su molekülleri mevcut ve bilim insanları dış kabuğunun altında büyük okyanusları barındırdığını düşünüyor. Ganygeme uydusu, Jüpiter etrafında tam bir turunu 7.1 dünya gününde tamamlıyor.
Titan
Titan, Satürn gezegeni yörüngesinde yer alan 5,150 km bir çapa sahip güneş sisteminin en büyük ikinci uydusudur. Titan 1965’te Hollandalı bir astronom olan Christiaan Huygens tarafından keşfedildi. Dünyaya benzeyen yoğun bir atmosfere sahiptir. Atmosferinin yüzde 90’ını azot molekülleri oluşturur, geri kalanı ise metan ve az miktarda, etan, argon ve amonyaktan meydana gelir. Titan Satürn etrafında tam bir turunu 16 günde tamamlar. Yüzeyinde hidrokarbonla meydana gelmiş denizler ve göller mevcuttur. Bizler için çok elverişsiz ve korkunç olsa da sıvı halde belirli kütleleri yüzeyinde bulunduran tek ortamdır.
Titanın kütlesinin çoğu buz ve kayaçlardan oluşur. İsmi yunan mitolojisinde Titans kelimesinden gelmiştir. Kendi düşüncemi dile getirecek olursam, güneş sistemi içinde tüm gezegenler ve uydular arasında en çok etkileyen yer Titan’dır.
Callisto
Callisto uydusu, jüpiter yörüngesinde bulunan en büyük ikinci ay olmakla beraber Güneş sistemininde en büyük üçüncü ayıdır. 4.821 bir çapa sahip ve tahmini yaşı 4.5 milyar yıl olarak tahmin ediliyor. Neredeyse bir dünya yaşı ile aynı. Callisto uydusunun yüzeyi çoğunlukla kraterlerden meydana geliyor. Buna karşılık yüzeyinde herhangi bir jeolojik faliyet tespit edilmemiştir. Callisto uydusu da Galileo Galilei tarafından 7 Ocak 1610’da keşfedilmiştir. İsmi Yunan mitolojisinde Callisto adlı bir periden gelir. Jüpiter gezegenine 1,882,700 kilometrelik bir mesefade yörüngede turlamaktadır.
Callisto, Jüpiter etrafında tam bir turunu 16.7 dünya gününde tamamlar. Ayrıca jüpiterin en uzak uydusudur. Bilim insanları Callisto uydusunun dış kabuğunun altında tuzlu denizlerin olduğunu düşünmektedir.
IO
IO, Jüpiter yörüngesinde bulunan 3.643 kilometrelik bir çapa sahip uydudur. Güneş sistemindeki en büyük 4. uydudur. Galileo Galilei tarafından 1610 yılında keşfedilmiştir. Dünyadan sonra volkanik aktivitesi en yüksek olan nesnedir. IO uydusunun yüzeyini çoğunlukla kayaçlar ve lavlar kaplar. Oldukça rengarenk bir oluşumu vardır. Yüzeyi kırmızı, beyaz, turuncu ve siyah lekeli bir görünüme sahiptir. Atmosferi de yoğun bir şekilde sülfür dioksitten oluşmaktadır.
Teknolojinin yaptığı devrim ile uzayda sayısızı nesne inceleyip notlar tuttuk. Diğer gezegenlere ve aylarına yapay uydular gönderip incelik. Belki de insanlık son 50 yılda tarihinde hiç olmadığı kadar ileriye gitti.
Diğer ayların büyüklük oranlarını sırasıyla aşağıda ki tabloda yer verdik.
| Sıra | Ay, Gezegen | Ortalama çapı |
|---|---|---|
| 1 | Ganymede, Jüpiter | 5,262 kilometre |
| 2 | Titan, Satürn | 5,150 kilometre |
| 3 | Callisto, Jüpiter | 4.821 kilometre |
| 4 | Io, Jüpiter | 3,643 kilometre |
| 5 | Dünya’nın Ayı | 3,475 kilometre |
| 6 | Europa, Jüpiter | 3,122 kilometre |
| 7 | Triton, Neptün | 2,707 kilometre |
| 8 | Titania, Uranüs | 1,578 kilometre |
| 9 | Rhea, Satürn | 1,529 kilometre |
| 10 | Oberon, Uranüs | 1,523 kilometre |
