Birbirini Taklit Eden İki Tür; İnsan ve Şempanzeler
Daha önce bir şempanzeyi hayvanat bahçesinde ne derece dikkat ederek izlediniz? İnsanları taklit eden şempanzeler ve insanların şempanzelerin dikkatini çekebilmek için onları taklit ettiğine denk gelmiş olmalısınız. Aslında bu insanlar ve maymunlar arasında bir iletişim aracıdır. Ve genellikle maymunlar ve diğer hayvanlar bu işlevi öğrenme ya da iletişim amaçlı kullanıyor.
Birbirini taklit eden iki tür
Primates dergisinde yayınlanan bir araştırmaya göre, araştırmacılar İsveç’teki Furuvik Hayvanat Bahçesi’ndeki 5 şempanzeyi izlemeye gelen yaklaşık 10 ziyaretçiyi takip etti. Bu iki tür arasında yapılan araştırmada 2221 insan eylemi kaydedildi. Ve iki tür arasında geçen eylemlerin yüzde onunu taklitler oluşturuyor.
Bu kaydedilmiş olan veriler biraz daha izlenildiğinde taklit olan eylemlerin taklit olmayan eylemlere göre daha uzun olduğu sonucuna varıldı. Bu, taklitin iki tür arasında sosyal ilişkiyi başlatmak ve sürdürmek için iyi bir yol olduğunu göstermektedir. Şempanzeler bu takliti sürdürürken mutlu bir şekilde yüz ifadesi yaptıkları, ve ileri-geri oyunlar ile yeni bir etkileşimi başlattıkları görülüyordu. Kısaca şempanzeler bu iletişime oldukça ilgi duyarcasına eylemlerini sürdürüyorlardı. Şunu da belirtmekte fayda var iki tür arasında en çok yapılan hareketler el çırpmalar, birbirlerine öpücük atmalar şeklinde devam ediyordu. İşler bu noktada biraz karışıyor bu taklit sistemi öğrenmeden daha çok kurulacak olan iletişimin habercisiydi.
Öpücük atan bir şempanze
Bilim insanları bu taklit yöntemi taktiğinin insan becerilerinin gelişmesinde ve sosyal öğrenmenin geliştirilmesinde önemli bir mekanizma olduğunu uzun süre kabul etti. Çünkü taklit, bilginin ve yeni icatların gelecek nesillere geçmesini sağlar, taklit türümüzün karmaşık kültürü ve ileri teknolojisi için temel olarak kabul edilir.
Ama yıllarca süren çalışmalar maymunların insan ya da çocukları kadar taklit yeteneklerinin güçlü olduğunu göstermiyor. Bunun nedeni ise geçmişlerinde yatan sosyal eksikliğin etkisi olarak gösteriyor. Fakat insan çocuklar gülümsemelere ve yüz ifadeleri ile sosyal motivasyonlarının daha yatkın olduğunu göstermektedir. Yani sirkte izlediğiniz bir maymun, öğrenme ve gelecek nesillere aktarmaktan çok alacağı ödül taklit yapmaktadır.
Sirkte izlediğiniz bir maymun, öğrenme ve gelecek nesillere aktarmaktan çok alacağı ödül taklit yapmaktadır.
Sosyal Taklit
Ancak taklitin sosyal yönü, öğrenme görevlerinin ötesine uzanır. Başkalarıyla empati kurarken de görürüz. Gülümsediklerinde gülümsüyoruz, üzüldüklerinde üzülüyoruz, ya da esnedikleri zaman esniyor ve bunu yaygın bir şekilde yapıyoruz, farkında olmadan veya bir niyetle yapıyoruz. Araştırmalar, türlerimizin, bu en yakın genetik akrabalarımızla (şempanzeler, bonobolar ve orangutanlar ) ve hatta kurtlar ya da koyunlar gibi primatsız türlerle bile bu istenmeyen sosyal taklitleri paylaştığını göstermektedir.
Bir başka kasıtlı sosyal taklit ise, yeni yürümeye başlayan çocukların birbirleriyle ve yetişkinlerle etkileşimlerinde bulunur. Çocuklar, ustalaşmadan önce, çoğu zaman tanıdık eylemleri başkalarıyla etkileşime girme ve iletişim kurma yolu olarak taklit ederler. Bu, hayvanat bahçesinde şempanzeler ve insan ziyaretçiler arasında gördüğümüz imitasyon oyunlarına benziyor.
Yapılan araştırma şempanzelerin ve insanların, birbirleriyle etkileşime girmenin bir yolu olarak takliti kullanma olasılıklarının eşit olduğunu göstermektedir. Şempanzelerin taklit yoluyla öğrenmede insan kadar iyi olmadığını bildiğimiz için, bu geleneksel teorilere meydan okur ve taklit etme önerisinin öncelikle bir öğrenme aracı olmaktan ziyade sosyal nedenlerle evrimleşmiş olabileceğini öne sürer. Hayvanat bahçesinde birbirimizi taklit eden şempanzeler ve insanlar üzerinde yapılan çalışma ile ortaya çıkan imgeler insanları gülümsetebilir. Fakat bilimsel çıkarımlar, insan ve şempanzelerin ortak atalarına kadar uzanır ve bu taklit rolü, bu gizemli türler için oynamış olabilir.
