Çitalar: Dünya’nın En Hızlı Kara Hayvanları

 

En hızlı kara hayvanları olarak bilinen çitalar (Acinonyx jubatus) siyah noktalarla kaplı uzun, ince gövdeye sahip bir hayvandır. Aerodinamik gövdeleri, uzun bacakları ve yarı geri çekilebilir pençeleriyle saatte 112 km hıza çıkabilen etoburlardır.

Fiziksel Özellikleri

Yetişkin bir çita ortalama 77 cm omuz yüksekliğine ve 1-1.5 metre uzunluğa sahiptir. Kuyruklarını da ilave edecek olursak bu uzunluğa 70 cm daha eklememiz gerekmektedir. Tipik olarak yetişkin bir çitanın ağırlığı 34 ve 64 kg arasında değişiklik göstermektedir.

Çitaların uzun, güçlü bacakları ve esnek bir omurgaları bulunur. Bu tür bir avcı en süratli sıçramasında 7 metreden fazla ileriye gidebilir. Çitalar 2.5 saniyede 100 km hıza ulaşabilirken Dünya’nın en hızlı otomobilleri raporlara göre bunu 3.5 saniyede başarabiliyor.

Ayrıca çitalara kuyrukları ayrı bir avantaj sağlıyor. Kuyruklarından aldıkları güç ile hızlı manevralarda denge sağlamanın yanında onun sıçradığında havadaki dengesini de korumasına yardımcı oluyor. Ayrıca yarı geri çekilebilir tırnakları sayesinde zemine tutunması daha kolay oluyor. Yani çitaya hangi açıdan bakacak olursak olalım her zaman harika bir avcı görmemiz kaçınılmazdır.

Çitalar ve Sosyal Yaşamları

Dişi çıtalar yalnız olmaya daha çok yönelirken erkek çitalar diğer erkeklerde daha fazla koalisyon kurarlar. Dişiler ise diğer erkeklerle sadece çiftleşme dönemlerinde bir araya gelirler geri kalan süreçte ya yalnız olur ya da yavrularıyla beraber olurlar.

Dişi çitalar gebeler sonrası 3 ila 5 yavru meydana getirirler ve gebelik süreleri 3 ay sürer. Yavrular doğduğunda 150 ila 300 gram kadardır. Yavrular benekli bir halde doğar ve sırtlarında beyaz bir yelekleri bulunur. Bu beyazımsı kürk yavrular büyüdükçe kaybolur.

Yavrular yaklaşık olarak 6 aylık olduklarında anne çita tarafından ilk olarak onlara sırtlan ve aslan gibi avcılardan kaçınmayı öğretir. Toplamda yavru çitalar annelerinin yanına 18 ay kadar durabilirler. Bu süreçte avlanmayı öğrenip annelerinin gözetiminde diğer yeteneklerini geliştirirler. Her ne kadar anne çita yavrularından hiç gözünü ayırmamış olmasına karşılık çitalarının yüzde yetmişi aslan ve sırtlanlar tarafından büyümeden öldürülür.

18 aylık anne gözetiminin ardından yavrular eğer sağ kaldıysa annelerinden ayrılırlar. Bu süreçten sonra kardeş çitalar anneleri olmadan 6-8 ay kadar daha birlikte kalırlar. Daha sonra dişi çitalar bu gruptan ayrılarak kendi yollarına giderler. Ancak erkek çitalar dişiler kadar güçlü değillerdir, diğer erkeklerle işbirliği yapmadan hayatta kalamazlar. Eğer bir çita vahşi doğa da sağlıklı bir şekilde kalabilirse yaklaşık 12 yıl yaşayabilir. Esaret altında olan çitalar ise 17 yıl kadar yaşayabilir.

Erkek çita ise yaklaşık iki yaşına kadar cinsel olgunluğa erişemez. Cinsel olgunluğa eriştikten sonra anneleriyle birlikte oldukları o ilk yaşam alanlarından kilometrelerce uzaklara giderler.

Çitalar genelde avlarını yakaladıktan sonra hemen tüketme eğilimine düşerler. Bazı zamanlarda avlarını saklamaya çalışırlar ancak bu konuda yeterince iyi değillerdir. Genelde avlarını akbabalara, sırtlanlara veya aslanlara kaptırırlar.

Çitalar Kükreyemez

Diğer büyük kedilerin aksine çitalar kükreyemez ancak diğer küçük kediler gibi mırıldanabilirler.

Aslan, kaplan, leopar gibi diğer büyük kedilerin aksine daha geniş yelpazede iletişim sesleri bulunur. Bu çıkartılan sesler diğer kedilere göre daha zengindir ve daha net anlatımlar mesajlar sunar çitalar arasında.

Çitaların Nesilleri Ne Durumda?

Çitalar Afrika genelinde ve özellikle Kuzey Afrika bulunan etoburlardır. Aslında pek çok farklı ortama kolaylıkla adapte olabilir bu canlılar çünkü diğer kediler gibi bir çita da fazla suya ihtiyaç duymaz. Yediği besinlerden aldıkları su gibi temel ihtiyaçlar onlar için yeterlidir.

1900’lerin başında tüm Dünya’da ortalama 100,000 çita olduğu düşünülmektedir ancak günümüzdeki toplam nüfusları 7.000’den daha az. Günümüzde her ne kadar çitaların nüfusunu artırma çalışmaları sürdürülüyor olsa da bilinçsiz insanlığın elinde bu türün son bir kaç bin üyesini de yok edebiliriz.