İlaçlar Nasıl Yapılır?
İlaç, bir hastalığın teşhis, tedavisini ve bu hastalıktan korunmayı sağlayan maddelere denir. İlaçlar, saf kimyasal madde veya bitkisel ve hayvansal kaynaklı yeterli miktarda aktif madde içeren bir karışımdır. Tek bileşiğin veya farklı bileşiklerin karışımı olabilirler. Bu yazının harici aşıların nasıl hazırlandığına yönelik yazımız için şuraya tıklayabilirsiniz.
Etkilerinin faydalı olması amaçlanmıştır, fakat bazı kişilerde zararlı etkileri de olabilir.
Yeni bir ilaç üretmek, kapsamlı düzenlemelere sahip olan ve zaman alan bir işlemdir.
İlaçların Kullanım Amaçları
- Önleme (profilaksi)
- Tedavi (sağaltım)
- Teşhis (tanı)
İlaçların Kaynakları
- Doğal kaynaklar
Bitkiler: Bitkiler, etkili birçok madde içerir. En önemlileri, alkaloidler ve glikozitlerdir. Ayrıca, bitkiler selüloz, reçine, zamk, yağ ve tanen gibi değişik maddeler içerir.
Hayvanlar: Önemli bir kısmını hormonlar, enzimler, serumlar ve organlardan hazırlanan preparatlar oluşturur. Örneğin, insülin ve lipaz enzimi, tetanozun tedavisinde kullanılan serumlar ve anemide kullanılan karaciğer ekstresi.
Mikroorganizmalar: Penisilin ve antibiyotikler
Mineraller: İyot, demir ve çinko gibi elementler ilaç olarak kullanılabilir. Örnek olarak; alüminyum hidroksit (antasit), magnezyum sülfat (müshil), amonyum klorür (diüretik) verilebilir.
- Sentetik İlaçlar
Günümüzde kullanılan çoğu ilaç laboratuvar ortamında üretilebilir. Hatta doğal olarak elde edilen ilaçları sentetik olarak üretmek mümkündür.
İlaç Geliştirme Süreçleri
İlaç geliştirme dört bölümden oluşur.
- Keşif ve araştırma
- Klinik öncesi araştırmalar (preklinik)
- Klinik çalışmalar
- Onay ve pazar sonrası denetimi
Keşif ve Araştırma
İlaç geliştirmesinin ilk süreci onun keşfidir. Geçmişte bazı ilaçla (penisilin), kazayla keşfedilmiştir. Günümüzde ise daha sistematik yaklaşımlar kullanılmaktadır.
- Yüksek verimli taramalar: Yeni bir ilaç-hedef kombinasyonunu bulmak için binlerce potansiyel hedefi binlerce farklı kimyasal bileşiklerle test eder. Bu testte, bileşiklerin ne kadar etkili olup olmadığını öğrenmek için kültürlenmiş hücrelerde veya hayvanlarda test edilir.
- Rasyonel ilaç tasarımı: Belirli hedef molekülün bilinen yapısına dayanan bileşiklerin tasarlanmasıdır. Bu bileşikler hedefe özgü olduğu için yüksek verimli taramaya kıyasla daha az bileşik geliştirir.
Klinik Öncesi (Preklinik) Araştırma
Bu test, ilacın kullanım amacı için en iyi şekilde nasıl geliştirilebileceğini belirlemek için kullanılır. İlaçların vücutta nasıl emildiğini ve vücuttan nasıl uzaklaştığını tespit etmeyi amaçlar.
Binlerce molekül tarama testleriyle ayrıştırılır. Aday olan moleküllerin nasıl formüle edileceği yani, krem, hap, enjeksiyon veya bir sprey olarak etkili olup olmayacağı araştırılır.
Klinik Çalışmalar
Uygun ilaç adayların çeşitli ilaç şekillerine getirilmesidir. Bu ilaçlar, etik kuruldan izin alınarak gönüllü denekler üzerinde denenir.
Klinik çalışmalar, faz I, II, III, IV olmak üzere dört evreden oluşur.
- Faz I: İlaç daha önce hayvanda denenmiş, ilk kez insanda denendiği dönemdir. İnceleme sağlam gönüllü deneklerde 10-15 kişilik gruplarda yapılır.
- Faz II: Bu dönemde ilacın tedavi edici ve koruyucu dozları araştırılır.
- Faz III: En fazla hasta üzerinde ilaçların tedavi edici etkinliğini sağlamak için yapılan dönemdir.
- Faz IV: Bu dönemde ilaçlar, hastalara düzenli aralıklarla verilerek rutin bir şekilde kullanılır. Böylelikle ilaçların tedavi etkinliği ve yan etkileri değerlendirilir.
İlgili Yazılar:
Kaynak:
- www.yourgenome.org
