Solunum Sistemi: İşlevi, Hastalıkları

by Koray Yılmaz · 20 Ocak 2019

Solunum sistemi, oksijeni almak ve karbondioksiti dışarı atmaktan sorumlu olan bir dizi organdan oluşur. Solunum sisteminin en önemli organı akciğerlerdir, karbondioksit ve oksijen döngüsünün sağlanmasını gerçekleştirir.

Solunum esnasında kırmızı kan hücreleri akciğerlerden aldıkları oksijeni hücrelere ulaştırır. Aynı şekilde topladıkları karbondioksiti geri akciğerlere getirerek bu döngüyü sağlamaya devam ederler.

İnsan vücudu yaşamak için oksijene muhtaçtır. Oksijen azlığına hipoksi, oksijenin tamamen kesilmesi durumuna anoksi denilir. Bu koşullar son derece ölümcül olabilir; oksijen kesildikten dört dakika sonra beyin hasarı oluşmaya başlar, ve nihayetinde ölen hücreler yaşamın son bulmasına neden olur.

İnsanların solunum hızı yaşa bağlıdır, yeni doğanlar dakika da 40 kez solunumda bulunurken, yetişkin bireyler dakikada 20 ila 40 arasında solunum yaparlar.

Solunum Sistemi Parçaları

Nefes aldığımız an oksijen vücuda ağızdan veya burundan giriş yaparak kafatasındaki sinüslere giriş yapar. Bu kısımda sinüsler soluduğumuz havanın nemini ve sıcaklığı düzenlemeye başlar.

Ardından soluk borusu olarak bilinen trakea, solunan havayı filtrelemeye başlar. Her akciğere hava taşıyan iki bronş bulunur. Bronşlar ince kıllarla ve yapışkan bir sıvı olan mukusla kaplıdır. Bunlara bronşiyal tüplerde denilebilir. İçeri giren hava bu kısımda, tozdan, mikroptan arındırılır. Aslında hapşırdığımızda bu sümüğü dışarı atarız.

Bronsiyal tüpler akciğerde loblara ayrılır. Sağ akciğerde 3 lob bulunurken, sol akciğerde lob vardır. Sol akciğerin kalbe yer açmak için daha küçük olduğu düşünülüyor. Loblar alveol denilen küçük, süngerimsi keselerle doldurulur, oksijen ve karbondioksit değişiminin gerçekleştiği yer burasıdır.

Alveol duvarları son derece incedir (yaklaşık 0.2 mikrometre). Bu duvarlar, epitel hücre adı verilen tek bir doku katmanından ve pulmoner kılcal damarlar adı verilen küçük kan damarlarından oluşur.

Kan kılcal damarlardan geçmesinin ardından, pulmoner arter karbondioksit içeren kanı hava keselerine taşıyarak, kandaki gazın havaya geçmesi sağlanır. Oksijenli kan ise pulmoner ven denilen alandan geçerek kalbe ulaşır, kalp kanı vücuda pompalar.

Solunum Sistemi Hastalıkları

Solunum sistemi, grip ve bakteriyel hastalıklar ve de astım, koah gibi kronik hastalıklar olmak üzere ikiye ayrılır. Bakteriyel hastalıklarda yapılabilecek pek bir şey bulunmuyor, antibiyotikler yeterince işe yaramaya bilir. Bu tip enfeksiyonlarda en iyi tedavi bol bol dinlemedir.

1. Koah

Kronik bronşit, kronik astım ve amfizem hastalıklarının kesişimi olarak ortaya çıkabilecek bir hastalık türüdür. Hastaların nefes almasını zorlayan ve ilerleyici bir hastalıktır.

2. Astım

Astım, akciğer hava yollarında öksürme, hırıltı, göğüste sıkışma ya da nefes darlığına sebep olan kronik bir hastalıktır. Bu hastalığa sahip kişi, hava kirliliği, tütün dumanı, fabrika dumanları, polenler, soğuk hava, egzersiz ya da tozumsu yiyeceklere maruz kaldıklarında durumları daha kötü olabilir.

3. Akciğer Kanseri

Akciğer kanseri sürekli sigarayla ilişkilendirilir ancak sigara içmeyenlerde bu hastalığa yakalanabilir. Amerika da her yıl 16.000 ve 24.000 arası insan sigara içmese bile akciğer kanseri sebebiyle ölüyor. 20018 yılında 234.030 kişi akciğer kanseri vakasıyla şikayette bulunmuş. Bunların 121.680’ini erkekler, 112.350’sini kadınlar oluşturuyor. Ve tahminlere göre 154.050’sinin öleceği tahmin ediliyor.

Solunum Sistemi Hastalıklarını Teşhis Etmek

Solunum sistemi hastalıkları oldukça kritik olduğu için bu alanda ihtisas yapmış kişiler tarafından tedavisi yapılır. Akciğer uzmanlarına pulmonolog denir.

Solunum hastalığı teşhisi için genelde röntgen veya solunum fonksiyon testi (FTP) uygulanır. Solunum fonksiyonları testinde, akciğerin ne kadar iyi aldığı ve ne kadar havayı geri bıraktığı ölçülür.

Ayrıca tümör veya bir kanama bulunuyorsa doktorlar içeride ne olup bittiğine bakmak için, içinde ışık ve kamera bulunan bir tüp ile bronşlarınıza bakabilir. Bu teşhis yöntemine bronskopi denilir. Buna benzer bir uygulamada, doktor akciğerlerin yüzey kısmını incelemek isterse, torakoskopi adında optik cihaz kullanır.

Solunum Sisteminin Dönüm Noktaları

1897: Gustav Killian, bir çiftçi bronşundan domuz kemiği çıkarmak için sert bir özofagoskop kullanıyor.
1963: James Hardy, ilk insan akciğer naklini gerçekleştirdi. Hasta 18 gün sonra öldü.
1964: Shigeto Ikeda, esnek bir bronkoskop prototipi geliştirdi.
1983: Göğüs cerrahı olan Joel D. Cooper, Toronto’daki ilk başarılı akciğer naklini gerçekleştirdi.
1986: Cooper ilk başarılı çift akciğer naklini gerçekleştirdi.
2015: Bilim insanı embriyonik kök hücreleri akciğer hücrelerine dönüştürmüştür.

İnsan Vücudunun Diğer Sistemleri

İnsan Vücudunun Diğer Organları

Pankreas Nedir? İşlevi, Yeri Ve Hastalıkları