Kitap Sayfaları Neden Zaman İçinde Sarılaşır?

Eski gazete sayfalarına, yılı geçmiş kağıt belgelere ve kitaplara bakacak olursanız, muhtemelen sarımsı bir renk tonu olduğunu fark edeceksiniz. Fakat bu eski kağıtlar neden zamanla sarımsı bir ton alıyor? Bunu daha önce hiç düşünmüş müydünüz? Gelin aklımıza takılan bu zırzop soruya bilimsel açıklamalar getirelim.

Sizce Bu Kitap Kaç Yıllık?

Bu durumu açıklamak için kağıdın yapısına bir göz atmamız gerekir. Çoğu kağıt türü bitki hücresinin hücre duvarına sertlik ve dayanıklılık kazandıran lignin bileşeninin bulunduğu ağaçtan yapılır. Lignin kabaca, ağaç gövdelerini oluşturan kabuksu ve sert yapısını kazandıran maddedir. Hücre duvarında da bu görevi görür. Selüloz ise renksiz bir maddedir, ışığı çok güzel bir şekilde yansıtır kağıda beyaz rengini verir. Bu yüzden çoğu kağıt türü beyazdır.

Ancak lignin ışığa ve etraftaki havaya maruz kaldığında, moleküler yapısı değişir. Lignin bir polimerdir, yani birbirine bağlı aynı moleküler üniteden oluşur. Ancak lignin ve  selüloz oksidasyona duyarlıdır, yani  oksijen moleküllerini kolayca alır ve bu moleküller polimerin yapısını değiştirir. Eklenen oksijen molekülleri, yapısındaki alkolün alt ünitelerini bir arada tutan bağları koparır ve kromoforlar olarak adlandırılan moleküler bölgeler oluşturur. Kromoforlar, gözlerimizin renk olarak algıladığı belirli dalga boylarını yansıtır. Lignin oksidasyonu durumunda, bu renk sarı veya kahverengidir.

Kabaca bu süreç mutfağınızda yarım kesilmiş bir elmanın hızlı bir şekilde uğradığı sararmaya ve kimyasal tepkimeye eş değer. Kağıt üreticileri bu lignini ortadan kaldırmak için fazlaca ağartma işlemi uygularlar, yani lignin maddesinden ne kadar temizlenirse kağıdın beyaz kalma süresi de o kadar artar. Bu yüzdendir ki, yapımı ucuza mal olan gazete kağıtları ve diğer kağıt türleri daha erken sarımsı ve kahverengi bir tona bürünür.

Tabi ki bu lignin maddesini kötü yapmaz, çoğu firma kağıtların daha doğrusu kartonların güçlü ve sağlam olması için ligninden faydalanır. Bu yüzden karton kutular yada benzerleri çok sarımsı yada kahverenklidir.

Peki kağıtlarımızı nasıl koruyacağız?

Oksijen tam bir kağıt düşmanı, aynı zamanda güneş ışığı ve nemli ortamlarda kağıtlarımız için uygun ortamlar değildir ve hiçbirimiz okul dönemlerimizden kalan yıllıkların yada önemli belgelerin sararmasını istemeyiz. Bu konuda yapılacak aslında pek bir şey yok sadece değer verdiğiniz kitapları, yıllıkları yada belgeleri kapalı kutu içinde oksijen ve azot dengesini sağlayarak saklamaya çalışın. Bu konuda oksijen ile çok büyük savaşlar veren kütüphane sorumluları yada tarih arşivinden kalan önemli belgeleri saklamaya çalışan kişiler var. Bir noktaya kadar başarı sağladıkları söylenebilir. Her neyse bu tip sorularınızı burada yorumlarda yada mobil uygulamamızı kullanıyorsanız uygulama içinde “okur köşesi” adlı alanda belirtebilirsiniz. İyi günler. 🙂