Unutmak Nedir? Çeşitleri ve Nedenleri
Unutmak veya unutmamak; çoğu insanı umutlandırıp mutlu eden, çoğu insanı umutsuzluğa sürükleyip hüzünlendiren bir eylem. Sınav anlarında, mülakatlarda en çok ihtiyacımız olan şeydir unutmamak. O anlarda hep kendimize sorarız ” ya unutursam?” diye. Bu korku başlı başına insanı unutmaya yöneltir. Stres, hüzün, umutsuzluk, heyecan gibi birçok duygu bir anlığına o bilgiyi unutmanıza sebep olabilir. Peki bu nedendir? Yani insan neden unutur? Hani insan beyni çok gelişmişti, bir çok bilgiyi hafızasında tutabilirdi. Bu konuya bir de tersten bakalım.
İnsan beyni bazı şeyleri neden unutmaz? Mesela bir yılanı gördüğünüzde onun tehlikeli olduğunu size hatırlatır ve ondan korkup kaçmanızı sağlar. Veya bu olaya biraz daha duygusal bakacak olursak. İlk aşık olduğu kişiyi unutan yoktur tahminimce ya da çoğu kişi unutmamıştır. Beyniniz o kişiyle geçen iyi de olsa kötü de olsa geçen zamanınızı size hiç unutturmaz. Hep aklınızdadır bu. Veya şuan aşık olduğunuz biri olduğunu varsayalım. Etrafınızda gördüğünüz en ufak ayrıntı bile size sevdiğiniz kişiyi hatırlatır.
Bir başka örnekle neden yemek yemeyi, uyumayı, tuvalete çıkmayı unutmayız? Unutmamamızın sebebi içgüdüsel olabilir, alışkanlık olabilir ya da öğrenilmiş bilgi olabilir buna benzer birçok olayı insan unutmaz. Bunların cevabı basittir. Geçmişte yaşanılan aşkları unutmak istersin ama unutamazsın, çünkü yaşanılmış uç noktalar unutulmazdır. Bence ilişkilerde unutmak kelimesi yanlıştır. “Ben seni unuttum” demen saçma değil mi? Böylelikle
zaten onu hatırlamış olursun. Ama burda unutulan o kişi değil ona duyulan aşktır tabiki.
Bazı hastalıklar vardır size hiçbir şeyi unutturmaz, bazı hastalıklar vardır adınızı bile unutursunuz. Bunlardan bir kaçını beraber inceleyelim ve açıklayalım. Bunlar hipertimezi, savant sendromu, otizm ve alzheimerdir. Başlayalım.
1. Hipertimezi
Bu sendroma sahip insanlar kendi hayatlarında yaşadığı hiçbir anı unutmazlar. Onun hayatından bir gün söylersin o da sana o günü tüm ayrıntısına kadar herşeyi anlatır. Bu hastalığa sahip insanlar sadece kendi yaşamlarını ayrıntılı bir şekilde hatırlarlar. Yani sizin benim gibi kişiler ezberledikleri bir şeyi sonra unutuyorsa bu kişilerde öyle unuturlar. Bu hastalığa sahip dünyada sadece 12 kişi vardır. Bunlardan birisi doğduğu günü bile hatırlıyor.
2. Otizm
Otizm, genellikle ilk üç yaşta ortaya çıkan ve ömür boyu devam eden bir sendromdur. Bu hastalığa sahip kişiler etrafındaki insanlar ile sözel iletişim kurmada güçlük çeken kişilerdir. Bazı otizm hastaları çok geç konuşmaya başlar. Fakat bu hastalar görsel hafıza yönünden oldukça yeteneklidirler. Bunlardan birisi varki şehirler arası uçak yolculuklarında üzerinden geçtiği şehrin krokisini veya resmi yapabilen biri. Bu kişi Stephen Wiltshire.
Stephen Wiltshire İstanbul çizimi
Bu adam İstanbul’un üzerinden uçup onun resmini bile çizmiştir. Dahi bellek olarak bilinir. Dünyadaki bir çok büyük şehrin resmini bu şekilde çizmiş İngiliz bir sanatçıdır. Bir kişi daha var ve o benim hayran olduğum birisi. Adı Temple Grandin. Kendi hayat biyografisi film olmuştur ve ödüllü bir filmdir izlemenizi tavsiye ederim.
3. Savant sendromu
Öncelikle söylemeliyim ki bu hastalık doğuştan değil sonradan bir kazayla ortaya çıkan bir hastalıktır. Çünkü bu hastalığa sahip insanlar hayatlarının bir anında bir kazaya maruz kalmış ve bu kazadan sonra hiç çalamadığı enstürümanları çalmaya, çok zor matematik problemlerini çözmeye ve hiç bilmediği yeni bir dili anında konuşmaya başlayabilir. Tabi bunun bir avantaj olduğunu düşünebilirsiniz ama öyle değil. Bu hastalığa sahip kişiler ağır düzeyde gelişimsel ve zihinsel sorunlar yaşarlar. Bu hastalık sizden bir şey alıp karşılığında bir beceri verir. Bu hastalığa aptal dahiler de denebilir.
4. Alzheimer
Bu hastalığı çoğu kişi duymuştur veya etrafınızda da bu hastalıktan muzdarip çok kişi vardır. Genellikle 60 yaş ve üzeri kişilerde görülen diğer hastalıklar gibi nedeni bilinmeyen bir hastalıktır. Alzheimer, demans(bunama) tiplerinden biridir. Psikolojik etkisi çok fazladır. Hastalar bunama yüzünden günlük ihtiyaçlarını karşılayamadıklarından yatağa bağımlı hale gelebilir ilerleyen dönemlerde.
Sonuç olarak şunu söylemeliyim ki unutmak diye bir şey yoktur. İnsan beyni unutmayı gerçekleştiremez. Beyine unutmama organı da denilir. Sadece yaşamımızda olan kavramları beyindeki gizli arşivinde depolar ve bu arşiv tahmin edemeyeceğiniz büyüklüktedir. Normal bir insan bir günde milyonlarca şeyi beyin arşivine kaydedebilir. Bunu neye dayanarak söylüyorum onu açıklayayım. Bir çok hastalık var, savant sendromu gibi sonradan ortaya çıkan dahilik gibi. Bunun sonradan ortaya çıkması geçmişte gördüğünüz duyduğunuz bazı bilgileri beyninizdeki arşivinizde saklamanızdan kaynaklanır. Bazı hastalıklar neticesinde arşivinde depolanmış bilgiler ortaya çıkar. Yani unutmak diye bir şey yoktur. Sadece istediğimiz bilgi istediğimiz anda ortaya çıkmayınca biz buna unutkanlık deriz. Bu da bir paradokstur aslında.
Bazı hayvanlarda da bu geçerlidir. Mesela kargalarda. Kargalar sizin ona yaptığınız hiçbir kötülüğü unutmaz. Eğer siz bir kargaya kötü davranırsanız yıllar sonra da bir karganın size saldırdığını görürseniz neden bana saldırdı diye bir düşünün derim. Bunun gibi yaşanmış bir çok olay var ve gündeme de geliyorlar. Kargalar bir kötülüğü ve iyiliği asla unutmayan çok zeki canlılardır.
Size unutmak kelimesini farklı bir şekilde açıklamaya çalıştım. Umarım yararlı olmuştur. Teşekkürler!
